สุขภาพจิตดี เมื่อมีเพื่อนและลูกหลาน

สุขภาพจิต

สุขภาพจิต คือ สภาพชีวิตที่เป็นสุข หมายความถึงสภาพของจิตใจ ที่สามารถดำเนินชีวิตได้อย่างมีความสุข สุขภาพจิต เป็น ความสามารถส่วนบุคคลที่จะแก้ปัญหาของตนในแบบฉบับอันตั้งแต่อยู่บนรากฐานของความเป็นจริง โดยอยู่ในกรอบ ของ ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมของตน ผู้ที่มีสุขภาพจิตดีนั้น นอกจากจะปราศจากความเจ็บป่วยทางร่างกาย และ จิตใจแล้ว ความสามารถในการสร้าง และ คงไว้ซึ่งความสัมพันธ์กับผู้อื่นได้อย่างราบรื่น และวางตัวในสังคมได้อย่างเหมาะสม สามมารถปรับตัว หรือทำตนให้เป็นประโยชน์ ได้ในสภาวะที่มีการเปลี่ยนแปลงของสังคมและสิ่งแวดล้อมและสามารถ ปรับจิตใจให้ยอมรับความจริงได้ด้วยความพอใจและเป็นสุข

หากบุคลใดไม่สามารถปรับต่อการเปลี่ยนแปลงในชีวิตของตนได้ ไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงทางบวกหรือทางลบก็ตามจะทำให้บุคคลนั้นเกิดความเร่าร้อนวุ่นวายใจไม่เป็นสุขคุณภาพของจิต ลดต่ำลง ทำงานด้อยลงมีผลให้เกิดกาเปลี่ยนแปลงในกิจวัตรประจำวันการกิน การนอน การเล่น การทำงาน การพักผ่อน การสัมพันธ์กับบุคคลอื่นในครอบครัว และสุขภาพด้อยลงหรือเรียกว่า “ปรับตัวไม่ดี”

ในงานของชีวิตประจำวัน ซึ่งมีอยู่ 5 งาน ได้แก่ การงาน การเงิน การสังคม การครอบครัว และสุขภาพ เรียกว่าเกิดปัญหาสุขภาพจิตถ้าบุคคลนั้นสามารถหาทางออก ในการแก้ปัญหานั้น ๆ ได้ หรือ ยอมรับปัญหาการเปลี่ยนแปลงในชีวิตที่เกิดขึ้นได้ ภาวะสุขภาพจิตจะกลับคืนสู่สภาพเดิม แต่ถ้าบุคคลนั้นไม่สามารถปรับตัวได้ และกลับตรงข้าม คือเกิดอาการของโรคจิต โรคประสาทหรือหันไปดื่มสุราหรือ ใช้สารเสพย์ติด ก็จะทำให้เกิดปัญหาทางจิตเวช ซึ่งควรได้รับการรักษาทางจิตเวชศาสตร์

สุขภาพจิตเป็นสภาวะทางจิตใจของบุคคล ซึ่งโดยธรรมชาติภาวะทางจิตใจมีการปรับเปลี่ยนแปลง ตามสิ่งแวดล้อมที่อยู่รอบตัวของผู้นั้น ปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคม วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี ซึ่งมีการพัฒนาการไปอย่างไม่หยุดยั้ง สุขภาพจิตของคนเรา จึงต้องมีการปรับเปลี่ยนแปลงตาม นับเป็นความยากลำบากพอควรของมนุษย์ที่จะต้องปรับตัว ปรับใจไปกับการเปลี่ยนแปลง ที่เปลี่ยนแปลงไป
มนุษย์ปุถุชนยังติดใจรสชาติของการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ ชีวิตสมัยใหม่ไม่ต้องทน กับความยากลำบากในการเดินทางนานๆเพราะมีเครื่องบินให้ความสะดวกรวดเร็ว ไม่ต้องทนร้อนเพราะมีเครื่องปรับอากาศใช้ มีเครื่องอำนวยความสะดวกมากมาย ให้เลือกใช้อย่างเสรี แสนจะสนุก และแสน จะสบายเป็นยิ่งนัก มนุษย์จึงต้องลงทุนปรับตัว ปรับใจให้ทันกับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น เราหยุด การเปลี่ยนแปลงไม่ได้ก็จริง แต่เราสามารถที่จะปรับเปลี่ยนแปลงตามได้ ซึ่งการปรับเปลี่ยนเป็นไปได้หลายรูปแบบ เช่น อาจจะเปลี่ยนเป็นใหม่ทั้งหมด หรือคงเก่าที่ดีไว้ หรือปรับรับแต่สิ่งใหม่ๆที่ดีๆทั้งหมด เป็นต้น ซึ่งการที่จะปรุงแต่งหรือผสมผสานอย่างไรนั้น ย่อมแล้วแต่ความพึงพอใจของแต่ละคนไป
ดังนั้นจะเห็นได้ว่าชีวิตนี้หนีไม่พ้นการปรับตัว ปรับใจ บุคคลผู้สามารถปรับตัวได้ในสังคมและสิ่งแวดล้อมโดยตนเองมีความสุข สามารถในการปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงตนเองได้ตามสถานการณ์ ด้วยเหตุด้วยผลอันเหมาะสม มีความยืดหยุ่น ก็คือผู้ที่มีสุขภาพจิตดี ซึ่งสุขภาพจิตที่ดีเปรียบได้กับต้นไม้ของสุขภาพจิตดีดังต่อไปนี้
สุขภาพจิตดีเปรียบได้กับต้นไม้ที่รากเต็มไปด้วยความเป็นมิตร ความมีเมตตา การให้อภัย มีความอดทนและสำนึกในบุญคุณผู้อื่น มีความรับผิดชอบ มีความมั่นคงปลอดภัยในชีวิต จิตใจมั่นคง มีความอบอุ่น และมีความรัก ก่อให้เกิดความไว้วางใจ กลายเป็นลำต้นที่แข็งแรง เกิดการแตกแผ่กิ่งก้านสาขาเป็นความคิดริเริ่มสร้างสรร ได้รับการยอมรับในสังคม เป็นผู้ที่คำนึงถึงบุคคลอื่น มีแรงจูงใจ พอใจและรู้จักตนเองอย่างแท้จริง ชีวิตมีเป้าหมาย พบความเจริญงอกงาม รู้รับผิดชอบและมีความสามารถใช้ศักยภาพของตนได้อย่างดี ทำประโยชน์และอุทิศตนเพื่อสังคม มีความสุขในชีวิต
แต่ชีวิตคนเรามีขึ้น มีลง และมนุษย์ปุถุชน ก็ยังคงมีความอยาก ความต้องการ ดังนั้นชีวิตย่อมจะต้องเผชิญต่อความสมหวัง และความผิดหวังเป็นธรรมดา เมื่อคนเราพบความยุ่งยากใจ ย่อมทำให้ เกิดความตึงเครียด และถ้ามีอะไรมาซ้ำเติมอีก ก็จะทำให้ความเครียดสูงขึ้นๆ ทำให้สุขภาพจิตอ่อนแอ และถ้าทวีความรุนแรงเพิ่มขึ้นมากๆ จนกระทั่งผู้นั้นไม่สามารถทนได้ ย่อมทำให้สุขภาพ จิตเสีย จิตใจทำงานผิดวิสัยไป เกิดปัญหาหรือโรคทางจิตใจและอารมณ์ได้

ปัญหาหรือโรคทางจิตใจและอารมณ์
เกิดขึ้นเมื่อ
o ตนเองไม่สบายใจ ไม่สบายกาย
o ทำความลำบากให้ผู้อยู่ในแวดล้อมเดียวกัน
o ผู้อื่นเห็นว่าพฤติกรรมของผู้นั้นไม่เป็นที่ยอมรับของสังคม

สาเหตุของปัญหาจิตใจและอารมณ์
อาจเกิดจากความผิดปกติของ
o ด้านร่างกาย : โรคทางกาย โรคสมอง ความพิการ พันธุกรรม
o ด้านจิตใจ : ลักษณะบุคลิกภาพ การพัฒนาการทางอารมณ์และจิตใจ
o ด้านสิ่งแวดล้อม : สภาพสังคม วัฒนธรรม ครอบครัว เศรษฐกิจ

อาการของปัญหาจิตใจและอารมณ์
1. อาการทางร่างกาย เช่น ปวดศีรษะ ปวดท้อง มีปัญหาในการนอน แขนขาชา ใจเต้นเร็ว เหนื่อยอ่อนเพลียไม่มีแรง
2. อาการทางจิตใจ เช่น เครียด กังวล ซึมเศร้า ท้อแท้ หมดหวัง สับสนฟุ้งซ่าน เซ็ง กลัว ระแวง อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย คิดฆ่าตัวตาย
3. อาการทางพฤติกรรม เช่น ซึม เฉยเมย กระสับกระส่ายไม่อยู่นิ่ง ก้าวร้าว พูดหรือยิ้ม คนเดียว ไม่สนใจตนเองและสิ่งแวดล้อม เดินเรื่อยเปื่อยไม่มีจุดหมาย ติดเหล้า ติดยา
จากอาการดังกล่าวมาแล้วเป็นเครื่องบ่งชี้ ของปัญหาทางสุขภาพจิต ซึ่งสุขภาพจิตก็เหมือนสุขภาพกาย คือเมื่อไรที่ร่างกายรู้สึกไม่สบายก็ปรึกษาแพทย์ ทางใจก็ควรจะกระทำเช่นเดียวกัน ถ้าคิดว่า ตนเองไม่สบายใจหรือมีอาการดังกล่าวมาแล้ว ข้างต้นก็ต้องรีบปรึกษาบุคลากรทางฝ่ายสุขภาพจิต อันประกอบดัวย จิตแพทย์ พยาบาลจิตเวช นักจิตวิทยา และนักสังคมสงเคราะห์ทางจิตเวช ซึ่งการรีบรักษาและแก้ไขปัญหาตั้งแต่เริ่มมีอาการจะทำให้โอกาสหายขาดจากโรคนี้ได้ ส่วนการรักษานั้นย่อมสุดแล้วแต่ความรุนแรง ความซับซ้อน ของปัญหา และระยะเวลาที่เกิดปัญหา อย่างไรก็ตามการรีบมาปรึกษาตั้งแต่แรกเริ่มมีโอกาสหายขาด และสามารถกลับไปดำรงชีวิตอย่างปกติสุขได้

ความสัมพันธ์ระหว่างสุขภาพจิตกับสิ่งแวดล้อม
สิ่งแวดล้อมมีอิทธิพลต่อสุขภาพจิตคนเราเป็นอย่างมาก ดังปัจจัยต่อไปนี้
1.) เพื่อน
เพื่อนเป็นบุคคลที่สำคัญที่มีอิทธิพลต่อเรา หากคบเพื่อนดีจะช่วยให้เราแก้ไขปัญหาต่างๆ
ได้ เพราะเพื่อนเป็นผู้ให้กำลังใจ ให้คำแนะนำและให้ความช่วยเหลือคอยรับฟังเมื่อเราไม่สบายใจ

2.) สภาพครอบครัว
ครอบครัวเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยสร้างความมั่นคงปลอดภัย ความรัก สุขนิสัย ความรับผิดชอบ หากครอบครัวใดบกพร่องอาจนำไปสู่ความผิดปกติทางสุขภาพจิตของบุคคลในครอบครัวได้
ดังตัวอย่างสาเหตุที่ก่อให้เกิดความบกพร่องด้านครอบครัว
- สภาพบ้านแตก
- การเลี้ยงดูของพ่อแม่ เด็กที่ได้รับการเลี้ยงดุเอาใจใส่จากพ่อแม่อย่างอบอุ่น เมื่อเติบโตขึ้นจะสามารถปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมได้ดี มีอารมณ์และจิตใจที่ดีและแจ่มใส

3.) สถานที่ทำงาน
สถานที่ทำงานมีอิทธิพลต่อสุขภาพจิตด้วย ถ้าสถานที่ทำงานดี เพื่อนร่วมงานดี ผู้ทำงานมีความรู้สึกพอใจในงานหรือรู้สึกว่ามีความมั่นคงในตำแหน่งหน้าที่ สิ่งเหล่านี้จะทำให้พนักงานมีอารมณ์และกำลังใจดี จะสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

4.) สภาพสิ่งแวดล้อมเป็นพิษ
สิ่งแวดล้อมเป็นพิษ เช่น มลพิษทางน้ำ การจราจรติดขัด สิ่งเหล่านี้มีผลกระทบโดนตรงต่อสุขภาพทางกายและสุขภาพจิตของเรา


หลักในการปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อม
1.) การปรับปรุงตนเอง
เราต้องรู้จักสำรวจข้อบกพร่องของตัวเองว่ามีอะไรบ้าง เราต้องรู้จักปรับปรุงแก้ไข ตัดสิน
ใจและแก้ปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นโดยใช้เหตุผล และนำประสบการณ์มาช่วยแก้ไขปัญหาในปัจจุบัน
2.) การปรับปรุงครอบครัว
ครอบครัวเป็นแหล่งสำคัญในการปลูกฝังพื้นฐานต่างๆ ที่ช่วยให้บุคคลมีความเชื่อมั่น มีเหตุผล รู้จักปรับตัวให้เข้ากับสังคมได้
บุคคลในครอบครัวควรรู้จักปรับตัวเข้าหากัน รู้จักพิจารณาถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล การช่วยเหลือซึ่งกันและกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการปรับตัวเข้ากับผู้สูงอายุ เพราะผู้สูงอายุมีความต้องการทางอารมณ์และจิตใจต่างจากวัยอื่นๆ ดังนี้
- ความต้องการความรักความอบอุ่นจากบุตรหลาน
- ต้องการมีส่วนร่วมในการช่วยเหลือครอบครัว
- ต้องการมีเพื่อนและผู้ที่ไว้ใจได้ เพื่อผ่อนคลายความเงียบเหงาหรือความตรึงเครียด
ทางจิตใจ
- ต้องการความมั่นคงปลอดภัย

3.) การปรับตัวในสถานศึกษา
สถานศึกษาเป็นแหล่งรวมบุคคลจากที่ต่างๆ ย่อมมีบุคคลที่มีนิสัยและความนึกคิดต่างๆ
กัน และปัญหาของแต่ละคนจะแตกต่างกัน ดังนั้นการปรับตัวในสถานศึกษาเราควรพิจารณาดังนี้
- วางตัวในเพื่อนรุ่นเดียวกัน ควรพิจารณาว่าเพื่อนแต่ละคนที่จะคบนั้นควรคบลักษณะ
ใด นอกจากนี้ควรวางตัวเป็นที่รักใคร่ด้วย
- การปรับตัวในเรื่องการศึกษา จะต้องรู้จักปรับปรุงการเรียนให้ดีขึ้นเมื่อมีปัญหาในการ
เรียนไม่ควรปล่อยทิ้ง
- การปรับตัวเข้ากับครูอาจารย์ ควรปฏิบัติให้เป็นที่รักใคร่ของครูอาจารย์ ขณะเดียว
กันควรปฏิบัติต่อครูและอาจารย์ด้วยความเคารพนับถือ
- การปฏิบัติต่อรุ่นพี่และรุ่นน้อง เราควรช่วยเหลือและเป็นตัวอย่างที่ดีแก่รุ่นน้อง นอกจาก
นั้นควรให้ความนับถือ และยอมรับรุ่นพี่
การปรับตัวในสังคม
การอยู่ร่วมกันในสังคมมักมีปัญหาต่างๆ ในการดำรงชีวิต สิ่งที่เราควรพิจารณาในการปรับตัวในสังคม โดยทั่วไปดังนี้
1.) ควรพิจารณามารยาท ระเบียบ ประเพณี และวัฒนธรรมของสังคม ว่าสังคมนั้นเป็นเช่นไร แล้วจึงปฏิบัติให้สอดคล้องกับความเป็นสังคมนั้น

2.) การวางตัวต่อบุคคลอื่น ควรพิจารณาว่าจะวางตัวต่อบุคคลต่างๆ ในสังคมอย่างเหมาะสมได้อย่างไรบ้าง การรู้จักวางตัวต่อบุคคลอื่นในสังคมที่เหมาะสม จะช่วยให้เราเป็นบุคคลนิยมชมชอบของบุคคลทั่วไป

3.) การช่วยเหลือและการบริการสังคม ควรรู้จักบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์แก่เพื่อน
มนุษย์ด้วยกัน ตามความสามารถของแต่ละบุคคล

การปรับตัวทางเศรษฐกิจ
เศรษฐกิจเป็นปัจจัยที่คนเรานำมาบริการในการดำรงชีวิต ดังนั้นเพื่อป้องกันความเดือดร้อนเราควรรู้จักปรับตัวเองให้เข้ากับภาวะเศรษฐกิจอย่างเหมาะสม ไม่ควรใช้จ่ายเกินความสามารถหรือฐานะ ควรคำนึงถึงรายรบรายจ่าย เพราะการรู้จักใช้จ่ายนี้จะเป็นรากฐานให้คนเจริญก้าวหน้า
การรู้จักปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมนับเป็นสิ่งสำคัญ กล่าวคือการรู้จักแสวงหาสิ่งต่างๆ มาใช้ประโยชน์ในการดำรงชีวิตตามต้องการ โดยไม่ก่อความเดือดร้อน ขัดแย้ง ให้แก่ตนเองและบุคคลอื่น นับว่าช่วยให้บุคคลมีความสามารถดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่าปกติสุข

By: Care2Home.com